Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας

Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας

Η ωχρά κηλίδα (macula) είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς, στο οποίο εστιάζονται οι ακτίνες του φωτός από το περιβάλλον.Είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση του οφθαλμού, τη διάκριση λεπτομερειών και την αντίληψη των χρωμάτων. Στην ωχρά κηλίδα οι φωτοϋποδοχείς έχουν πιο πυκνή διάταξη σε σχέση με τον υπόλοιπο αμφιβληστροειδή.

Η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας – ΗΕΩ (Age-related macular degeneration – AMD) είναι µια πάθηση που εκδηλώνεται με ανατομικές και λειτουργικές αλλαγές στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Οι αλλαγές οφείλονται στη μεγάλη ηλικία και οδηγούν σε βαθμιαία απώλεια της κεντρικής όρασης. Αποτελεί την κυριότερη αιτία μη αναστρέψιμης απώλειας όρασης σε ΗΠΑ και Ευρώπη.

Αποδεδειγμένοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου είναι οι εξής:

• Ηλικία >60 ετών
• Οικογενειακό ιστορικό
• Κάπνισμα
• Αρτηριακή υπέρταση
• Διατροφή με πολλά λιπαρά και παχυσαρκία

Επιπλέον, πιθανοί παράγοντες κινδύνου θεωρούνται:

• Υπερβολική έκθεση των ματιών στο ηλιακό φως (υπεριώδης ακτινοβολία)
• Ανοιχτόχρωμη ίριδα
• Γυναικείο φύλο

Ασθενείς με ΗΕΩ στον έναν οφθαλμό έχουν 50% πιθανότητα να αναπτύξουν ΗΕΩ και στον άλλον εντός 5ετίας.

Η ΗΕΩ εκδηλώνεται με τα εξής συμπτώματα:

• Θολή όραση (μακρινή αλλά και κοντινή) και αυξημένη ανάγκη για περισσότερο τεχνητό φωτισμό σε κλειστούς χώρους
• Κεντρικά σκοτώματα (μια ή περισσότερες μόνιμες σκοτεινές κηλίδες στο κέντρο του οπτικού πεδίου)
• Μεταμορφοψία (παραμορφωμένη όραση)

Διακρίνουμε δύο μορφές ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς:

• Η ξηρή μορφή (γνωστή και ως μη εξιδρωματική ή ατροφική μορφή) είναι η συνηθέστερη (90% των περιπτώσεων). Παρουσιάζει βραδεία εξέλιξη και η απώλεια της κεντρικής όρασης επέρχεται σχετικά αργά (σε βάθος μηνών έως και ετών). Χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση στην περιοχή της ωχράς κοκκίων κίτρινου χρώματος, που ονομάζονται drusen και αποτελούν εναποθέσεις μεταβολικών καταλοίπων του αμφιβληστροειδούς. Το τελικό στάδιο της ξηρής ΗΕΩ λέγεται γεωγραφική ατροφία.
• Η υγρή μορφή (γνωστή και ως εξιδρωματική μορφή), αν και σπανιότερη (10%των περιπτώσεων) είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας όρασης. Η παρατεταμένη υποξίατης ωχράς πυροδοτεί τη δημιουργία νεοαγγείων (παθολογικών αγγείων) από τον υποκείμενο χοριοειδή χιτώνα. Τα νεοαγγεία αυτά είναι κακής κατασκευής και εύθραυστα, με αποτέλεσμα να υπάρχει διαρροή υγρών και αίματος. Αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση υπαμφιβληστροειδικής αιμορραγίας που συνοδεύεται από δραματική και απότομη μείωση της κεντρικής όρασης. Στο τελικό στάδιο έχουμε ουλοποίηση της ωχράς και απώλεια της κεντρικής όρασης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μια ξηρή ΗΕΩ μπορεί να μεταπέσει σε υγρή, ενώ μπορεί ο ίδιος ασθενής να έχει ξηρή ΗΕΩ στον έναν οφθαλμό και υγρή στον άλλο.

Θεραπεία:

Ριζική θεραπεία της ΗΕΩ δεν υπάρχει προς το παρόν. Όσον αφορά την ξηρή μορφή, στόχος μας είναι να επιβραδύνουμε την εξέλιξή της. Αυτό επιτυγχάνεται με τα εξής:

• Ειδικά συμπληρώματα διατροφής
• Ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης
• Διακοπή καπνίσματος
• Αλλαγή τρόπου ζωής (υγιεινή διατροφή, άσκηση) όσο είναι δυνατόν

Όσον αφορά την υγρή μορφή, τα τελευταία 15 χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στην αντιμετώπισή της χάρη στις ενδοϋαλοειδικές ενέσεις αντι-VEGF.

Πρόκειται για φάρμακα που χορηγούνται απευθείας μέσα στο βολβό του οφθαλμού και αναστέλλουν τη δημιουργία νεοαγγείων. Παλαιότερες θεραπείες, όπως η φωτοδυναμική θεραπεία και το θερμικό laser είχαν το μειονέκτημα ότι δε βελτίωναν την όραση (απλώς σε μερικές περιπτώσεις την σταθεροποιούσαν) και ότι ήταν αποτελεσματικές για ορισμένες μορφές της νόσου και μάλιστα σε αρχικά στάδια. Πλέον χρησιμοποιούνται σπάνια και σε συνδυασμό με τις ενδοϋαλοειδικές ενέσεις.

Σε ασθενείς με ΗΕΩ τελικού σταδίου συστήνεται η χρήση ειδικών βοηθημάτων χαμηλής όρασης, προκειμένου να μπορούν να διαβάσουν, να αυτοεξυπηρετηθούν κλπ.

Όπως γίνεται αντιληπτό, πολύ σημαντικό ρόλο στη μακροπρόθεσμη μείωση του ποσοστού ασθενών με ΗΕΩ παίζει η πρόληψη. Προληπτικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν από το σύνολο του πληθυσμού είναι:

• Υϊοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής: διατροφή πλούσια σε βιταμίνες και αντιοξειδωτικά και χαμηλή σε λιπαρά σε συνδυασμό με τακτική άσκηση.
• Καταπολέμηση της παχυσαρκίας
• Διακοπή του καπνίσματος
• Αντιμετώπιση της υπέρτασης
• Προστασία των ματιών από την υπεριώδη ακτινοβολία (χρήση γυαλιών ηλίου)
• Τακτική οφθαλμολογική εξέταση, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, μετά την ηλικία των 50 ετών.